محیط زیست

قابل توجه شهرداری ها – منابع طبیعی – جهاد کشاورزی

در بسیاری از مناطق ایران به خصوص در پارک ها و حاشیه شهرها که اصولا مناطق به عنوان کمربند سبز ایجاد می‌شود متاسفانه غالب درختان کاشته شده از گونه های کاج می‌باشند ! درخت کاج بومی کشور ما نیست ! در آفریقای جنوبی پس از مطالعات گسترده به این نتیجه رسیدند که قطع درختان کاج می‌تواند به کاهش کم آبی این سرزمین کمک کند . امروزه کمبود آب و پایین رفتن سفره های زیر زمینی و بالا رفتن درجه حرارت و اصطلاحا گرمایش کره زمین و آلودگی به عنوان بزرگترین معضل موجود در مسایل تخصصی فضای سبز به شمار می‌رود.
متاسفانه در ایران با توجه به مساله کم آبی مدت‌هاست که در کاشت درختان توجه به این کم آبی نشده و در دهه‌های گذشته روند کاشت درختان کاج به صورت مداوم ادامه داشته است . به هر حال یکی از مشکلات مربوط به این بخش ،کاشت درخت کاج در شهرهای ایران است. درخت کاج بومی نیست، میوه ندارد، چوب آن دیر رشد می‌کند ، درمصارف صنعتی و غیر صنعتی کم بازده است ، به علت سمی بودن برگ‌های سوزنی درخت کاج پرندگان روی آن لانه نمی‌سازند یا کمتر آشیانه می‌کنند ، در زیر چتر آن گیاهان رشد نمی‌کنند ، تولید اکسیژن برگ‌های سوزنی شکل کاج نسبت به چنار، سرو، بلوط و نارون در حد صفر می‌باشد ، تنها فایده آن سبز بودن در تمام فصول است . مضافا این که تحقیقات عده‌ای از متخصصان و صاحب‌نظران نیز حکایت از مضرات و معایب دیگری برای کاج دارد از جمله :
1- درخت کاج در برابر مواد سمی و باران‌های اسیدی ،آسیب پذیر است. ( گروهی از محققان دانشگاه کارنگی ملون در شهر پیتسبورگ ایالات متحده آمریکا در مقاله‌ای اعلام کردند که درختان کاج یکی از بزرگ‌ترین آلاینده‌های هوا به شمار می‌روند و سهم بالایی در آلودگی هوا دارند. این محققان در مقاله خود می‌نویسند: درختان کاج یکی از بزرگترین آلاینده‌های هوا هستند؛ این درختان گاز‌هایی منتشر می‌کنند که با مواد شیمیایی موجود در هوا که ناشی از فعالیت انسانی است، واکنش داده و تبدیل به رادیکال‌های آزاد می‌شوند. نتایج این تحقیق که در مجموعه آکادمی ملی علوم منتشر شده است، نشان می‌دهد ذرات بیوژنیکی منتشر شده از درختان کاج، از نظر شیمیایی بسیار فعال‌تر و جالب‌تر از آن چیزی هستند که قبلا تصور می‌شده است؛ این تحقیق، نخستین شواهد تجربی را ارائه می‌کند که چنین ترکیباتی به صورت شیمیایی توسط رادیکال‌های آزاد تبدیل می‌شوند، ترکیبات مشابهی که پوست ما را پیر می‌کند. )
2- به علل گوناگون آفت‌ها و آلودگی‌ها در اطراف درخت کاج انباشته می‌شوند.
3- به دلیل برگ‌های سوزنی ،سطح کمتری را پوشش داده و قدرت تصفیه هوا و ساخت اکسیژن در حد صفر می‌باشد.
4- درخت کاج خاک پیرامون خود و زیر درخت را اسیدی کرده و مانع از رشد گونه‌های دیگر گیاهان می‌شود. تولید این اسید به حدی زیاد است که برای کاشت درختان دیگر به غیر از درخت کاج باید محل کاشت کاج را تا عمق چهار متر خاک برداری کنند.
5- برخی براین عقیده اند که این نوع کاج نوعی اکسید نیتروژن را وارد فضا می کند که درفضای شهرهای پر تردد شهری که اکسید نیتروژن بیش از اندازه توسط صنایع و خودروها تولید می‌شود به جای تصفیه هوا بر آلودگی می‌افزاید، سایه انداز مناسبی هم ندارد.
6- مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که متوسط پوشش علفی در تیپ کاج سوزنی برگ 1/2 % است که عامل آن را می توان موارد ذیل دانست: خاصیت آللوپاتی گونه کاج تهرانی، کمبود رطوبت مورد نیاز پوشش علفی، کوبیدگی شدید خاک، تراکم زیاد درختان کاج در واحد سطح، نور و حرارت کم و فراوانی لاش برگ و سوزنی‌های ریخته شده و تولید آهک و اسید در قطعاتی که کاج سوزنی کاشته شده است.
7- طی سالیان گذشته آتش سوزی‌هایی که در پارک های جنگلی اتفاق افتاده است اغلب در قطعات کاج بوده که براثر قابلیت زیاد اشتغال برگ های سوزنی خشکیده (صمغ و رزین) می‌باشد.
8- برخلاف سرو، چنار، بلوط ، نارون، کنار و زبان گنجشک که گرچه آنها هم میوه ندارند، ولی در جریان جابجایی هوا و فرصت دهی به سایر گیاهان ممانعتی مثل کاج ندارند.
9- از نظر فرهنگی و در بین عامه مردم درخت کاج نماد گورستان است و از طرفی یاد‌آور مراسم غربی بوده و با مراسم و فرهنگ ایران چندان انطباق ندارد و هیچ زیبایی برای پارک‌ها و معابر ندارد .
10- چون رطوبت سطحی زمین را به اعماق هدایت می کند در اطراف آن گیاهی رشد نمی‌کند، اگر گیاهی هم کشت شود نیاز به آب فراوان دارد.
11- پرندگان تمایلی به لانه سازی بر شاخسار این درخت ندارند.درخت کاج و مضرات آن!
درخت کاج و برهم خوردن تعادل آب : درختان سوزنی‌برگ مثل درخت کاج مخصوص مناطق کم‌آب و خشک هستند، این گیاهان نه‌تنها برای زنده ماندن در مناطق خشک تطابق یافته‌اند، بلکه آب‌وهوا را حتی خشک‌تر هم می‌کنند. میزان آبی که این درختان از زمین جذب می‌کنند، به‌اندازه درختان پهن‌برگ است، در حالی که میزان آبی که به‌صورت تعریق به هوا پس می‌دهند، بسیار کمتر است.درخت کاج و مضرات آن! به‌علاوه آن‌ها مانع رسیدن حدود یک‌پنجم آب باران به زمین می‌شوند. در حقیقت گیاهان مخروطی، در شرایط خشک بهتر رشد می‌کنند بنابراین شرایط رقابت را به‌نفع خود تغییر می‌دهند تا پس از خشک شدن اقلیم گیاهان دیگر نتوانند رشد کنند و بمیرند؛ در کشورهای اروپایی که منابع آب از ایران وضعیت بسیار بهتری دارند، برای پیش‌گیری از خشک شدن اقلیم، درختان مخروطی با درختان پهن‌برگ جایگزین می‌شوند. این خشکی اقلیم همان وضعیتی است که در حالت پیش‌رفته در صحرای آریزونا (موطن اصلی سرو نقره‌ای) هم دیده می‌شود.درخت کاج و مضرات آن!
12 – . درخت کاج و برهم خوردن تعادل هوموس : درختان پهن‌برگ هر سال با خزان کردن، مقدار زیادی مواد غذایی به خاک محل زندگی خود بازمی‌گردانند که با تجزیه شدن به کودی مناسب و مفید برای بقای جنگل تبدیل می‌شود اما سوزنی‌برگ‌هایی مانند درخت کاج نه‌تنها خزان نمی‌کنند بلکه وجود رزین، تربانتین و دیگر متابولیت‌ها، مانع تجزیه مواد اندک پس‌مانده از مخروطیان می‌شود، مواد گیاهی تجزیه‌نشده می‌مانند، اسیدی می‌شوند و گیاهان بومی ما ( که اغلب قلیایی‌پسند هستند ) منقرض می‌شوند.درخت کاج و مضرات آن!
13 – درخت کاج و از میان رفتن تنوع جانوری : سوزنی‌برگ‌هایی مثل کاج برای گرده‌افشانی نیاز به حشرات ندارند بنابراین غذایی هم برای حشرات گرده‌افشان تولید نمی‌کنند در حالی که گیاهان پهن‌برگ به حشرات وابسته هستند و به همین دلیل غذای مورد علاقه حشرات را هم تهیه می‌کنند؛ وقتی در یک ناحیه درختان سوزنی‌برگ به‌جای گیاهان پهن‌برگ رشد می‌کنند، حشرات گرده‌افشان مثل زنبورها و پروانه‌ها نیز منقرض می‌شوند.درخت کاج و مضرات آن!